Η παιδεία στην Ικαρία στα χρόνια της Τουρκοκρατίας

(αντιγραφή κειμένου  {Η Ικαρία μέσα από τα πρακτικά} έκδοση Πανικαριακής Αδελφότητας Αθηνών)

Το μοναστήρι στη Λευκάδα
ήταν το πρώτο Κρυφό σχολείο 

Πεντακόσια χρόνια δουλείας και κανένας Ικαριώτης εκείνα τα χρόνια δεν έμαθε ούτε μια λέξη τούρκικα. Όπως επίσης εκείνα τα χρόνια σπάνια θα έβρισκες Ικαριώτη που να μην ξέρει να διαβάζει ή να γράφει. Και που οφείλεται αυτό. Μα φυσικά στους παπάδες και καλόγερους εκείνων των χρόνων που ήταν οι πρώτοι δάσκαλοι της Ικαρίας. Στο μοναστήρι του Ευαγγελισμού, στη θέση Λευκάδα χρωστάνε οι Ικαριώτες τα γράμματά τους. Και ήταν το μοναστήρι ονομαστό. Και επειδή απαγορευόταν τότε η μάθηση ήταν το πρώτο Κρυφό Σχολειό της Ικαρίας. Ιδρυτής του ένας δυναμικός ιερομόναχος ο Νήφων, Νικόλαος Νικολαράς κατά κόσμον, μεγάλου κύρους και επιβολής από τη Χίο, στα 1775. Συνεργάτης στο Άγιον Όρος του Αθανασίου Παρίου, αξιόλογης εκκλησιαστικής και διδασκαλικής προσωπικότητας, αρχηγός του κινήματος των Κολυβάδων και αργότερα διευθυντής της περιώνυμης Σχολής της Χίου. Ο Νήφων ήταν φίλος του Μακαρίου Νοταρά, επισκόπου Κορίνθου και ύστερα Αγίου Μακαρίου, που έμεινε στο μοναστήρι τούτο, κοντά στο Νηφώνα, ένα χρόνο και τον βοήθησε στην αποπεράτωση της Μονής. Αργότερα οι μαθητές του Μπίστη, οι

Παλιό σχολείο στον
Ξυλοσύρτη

πρώτοι δασκάλοι. Η διδασκαλία αργότερα γινόταν ή σε κάποιο σπίτι του χωριού που το πρόσφεραν δωρεάν ή στο καφενείο της εκκλησίας. Τους δασκάλους τότε τους πλήρωναν οι μαθητές με ένα ψωμί το μήνα, ή 3-5 γρόσια, ή ανάλογη εργασία του μαθητή στα χωράφια του δασκάλου. Λίγο αργότερα τους δασκάλους της Ικαρίας τους πλήρωνε η εκκλησία με μισό Μετζίτ, που το μάζευαν με το δίσκο της εκκλησίας. Τους μάθαιναν να συλλαβίζουν, πράγμα δύσκολο τότε, γιατί για βιβλία είχαν το ψαλτήρι, το Ευαγγέλιο και το Ανθολόγιο. Το καθένα βιβλίο από αυτά αντιστοιχεί σε μία τάξη και σ΄έναν χρόνο. Από το 1850 αρχίζουν τα σχολεία και πληθαίνουν και το 1870 - 80 κάθε χωριό της Ικαρίας έχει το δικό του σχολείο, το Δημοτικόν, με 4 τάξεις, Φυλλάδα και Παραμύθι η πρώτη τάξη, από το 1875 οι τάξεις ήταν το Ελληνικό, Πρώτη και Δευτέρα στα χωριά: Άγιο Κήρυκο, Εύδηλο, Μεσσαριά (Στελί), Περαμεριά (Φραντάτο), Ράχες (Χριστός) και Καραβόσταμο και από το 1880 λειτουργεί το πρώτο Σχολαρχείο στον Άγιο Κήρυκο. Δάσκαλοι γίνονται όσοι τελειώνουν το Σχολαρχείο. Εκείνα τα χρόνια το κάθε χωριό κάνει το σχολικό του κτίριο με προσωπική εργασία και με εισφορές των κατοίκων κι΄έτσι δεν υπήρχε χωριό στην Ικαρία χωρίς την εκκλησία και το σχολείο του